Is het Nagoya-protocol relevant voor mij?

 

Wanneer is deze pagina relevant? Zodra een van de onderstaande situaties van toepassing is.

• Ik wil biologisch materiaal overbrengen van het ene land naar het andere.
• Ik wil biologisch materiaal bemonsteren buiten Vlaanderen (zelfs in Wallonië).
• Biologisch materiaal wordt naar mij opgestuurd.
• Ik gebruik biologisch materiaal uit een collectie of van een derde persoon, en het dateert van 1993 of later.
• Ik heb toegang tot of gebruik traditionele kennis* die verbonden is met genetische/biologische bronnen.

* Voor traditionele kennis, raadpleeg de specifieke onderzoekstip voor meer specifieke informatie.

Een algemene vuistregel: voorafgaand aan elk onderzoek waarbij biologisch materiaal betrokken is, moet je nagaan of je onderzoek binnen het toepassingsgebied van het Protocol valt.

 

 

Hoe kom ik dat te weten?

Je onderzoek valt binnen de toepassingsgebied van het Nagoya-protocol en je moet bijgevolg de regels ervan naleven als alle vier onderstaande controles (cumulatief) positief zijn.

 

 

1. Materiële scope

• Je verkrijgt toegang tot 'genetische bronnen (of rijkdommen)', waarmee vrijwel elk biologisch materiaal wordt bedoeld, aangezien het wordt gedefinieerd als 'al het materiaal van plantaardige, dierlijke, microbiële of andere oorsprong dat functionele eenheden van de erfelijkheid bevat en dat een reële of potentiële waarde heeft'.

Enkele voorbeelden die de grote reikwijdte van deze definitie illustreren:

• een veer van een vogel,
• een gehele vis,
• aarde met micro-organismen,
• gedroogde planten,
• bacteriën uit menselijke ontlasting,
• een RNA-staal van een gist.

Door de vervlochten definities van biotechnologie en gebruik in het Protocol vallen ook derivaten zoals eiwitten, lipiden of plantenharsen, onder het toepassingsgebied van het Protocol, wanneer zij zijn afgeleid van genetische bronnen waartoe toegang is verkregen (bron: EU 2016 Guidance Document).

Er zijn enkele uitzonderingen:

• menselijke genetische bronnen;

• influenzavirussen met een pandemisch potentieel bij de mens (die vallen onder het Pandemic Influenza Preparedness (PIP) Framework);

• Plantgenetische bronnen voor voeding en landbouw die zijn opgenomen in bijlage I van het International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture (ITPGRFA, ook wel International Plant Treaty genoemd), waarvan het gebruik verband houdt met voeding of landbouw, en die ex situ toegankelijk zijn, en in een land dat partij is bij het ITPGRFA.

 

 

2. Temporele scope

• Het materiaal werd of zal worden verkregen door jezelf, of door een derde, in het land van herkomst, in 1993 of later.

Het Nagoya Protocol trad in werking op 12 oktober 2014, maar een beperkt aantal landen hadden eerder al wetgeving. Enkel biologisch materiaal van voor de ratificatie van de Conventie voor Biologische Diversiteit (29 december 1993) is zeker vrij van verplichtingen. Wanneer het gaat om materiaal dat je wordt toegezonden of dat afkomstig is uit een verzameling, vraag je om details omtrent de herkomst: als je niet zeker weet of het materiaal legaal is verkregen, mag je het niet gebruiken.

 

3. Geographische scope

• Het materiaal wordt verkregen in een gebied dat onder de nationale jurisdictie valt van een land dat (op het tijdstip van de toegang) partij is bij het Nagoya-protocol en dat maatregelen heeft vastgesteld met betrekking tot ABS voor de genetische bronnen die je van plan bent te gebruiken.

Bijgevolg is het Nagoya-protocol niet van toepassing op mariene gebieden die buiten de nationale jurisdictie vallen, noch op het gebied dat onder het Antarctisch Verdragssysteem valt.

De datum van toetreding van een land kan worden gevonden op de website van het ABS Clearing House.

(Merk op dat landen die geen partij zijn bij het Nagoya-protocol ook ABS-wetgeving kunnen hebben. In dat geval is het Nagoya Protocol niet van toepassing, evenmin als de aanverwante ABS-verordening van de EU).

 

4. Gebruiks-scope

• Het materiaal zal door jou of een derde worden 'gebruikt', en/of het materiaal zal in een museumverzameling of een geregistreerde verzameling worden bewaard en voor onderzoek beschikbaar worden gesteld.

Gebruik wordt 'officieel' gedefinieerd als onderzoek naar en ontwikkeling van de genetische en/of biochemische samenstelling van genetische bronnen, onder meer door toepassing van biotechnologie. De meeste landen definiëren 'gebruik' echter als o.m. elk type wetenschappelijk onderzoek!

Er zijn twee uitzonderingen:

• handel in en uitwisseling van genetische bronnen in de vorm van basisproducten (zoals landbouw-, visserij- of bosbouwproducten, hetzij voor rechtstreekse consumptie, hetzij als ingrediënt, bijvoorbeeld in voedingsmiddelen en dranken);
• het gebruik van genetische bronnen als test- of referentie-instrumenten.

 

 

Zo ja, wat moet ik doen?

Als je alle vier vragen positief beantwoordt, valt je onderzoek onder het Nagoya-protocol en moet je je houden aan de relevante wetgeving. Deze is tweeledig:

• Ten eerste moet je voldoen aan de nationale wetgeving van het land van oorsprong, en wel voordat je toegang krijgt tot het materiaal of het gebruikt.
• Ten tweede moet je, als je een gebruiker in de EU bent, of een gebruiker die het materiaal in de EU gebruikt, de EU-verordening inzake toegang en batenverdeling naleven, wat hoofdzakelijk inhoudt dat je een bewijs van zorgvuldigheid ('due diligence') aangaande het Nagoya-protocol moet bijhouden en voorleggen. De EU heeft remediërende en bestraffende maatregelen vastgesteld voor het geval dat EU-gebruikers zich niet aan deze verordening houden. Deze tweede verplichting geldt enkel voor materiaal verzameld op of na 12 oktober 2014 (inwerkingtreding van het Nagoya-protocol).

Zie de relevante onderzoekstips hieronder voor beide wettelijke verplichtingen.

Neem contact op met nagoya@ugent.be als je twijfelt over een van de vier antwoorden.